Zmiana wysokości stóp procentowych NBP
Warto zwrócić uwagę, że zaledwie 17 marca 2020 r. RPP uchwaliła obniżenie stóp procentowych NBP, co wpłynęło na obniżenie m.in. odsetek ustawowych oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od 18 marca 2020 r.
Na dzisiejszym posiedzeniu, wbrew przewidywaniom ekonomistów, RPP po raz kolejny postanowiła obniżyć stopy procentowe NBP. Już od jutra (9 kwietnia 2020 r.) wysokość nowych stóp procentowych będzie kształtowała się następująco:
1) stopa referencyjna – 0,50%;
2) stopa kredytu refinansowego udzielanego pod zastaw papierów wartościowych (tzw. stopa lombardowa) – 1,00%, a stopa innych kredytów refinansowych – 2,00%;
3) stopa depozytowa – 0,00%;
4) stopa redyskonta weksli – 0,55%;
5) stopa dyskontowa weksli – 0,60%.
Zmiana wysokości stóp procentowych NBP niesie za sobą wiele skutków prawnych. Do najważniejszych należą: obniżenie maksymalnych odsetek przy umowach kredytu, zmiana WIBOR (zmniejszenie rat kredytowych), obniżenie lokat… Oprócz tego zmiana stóp procentowych NBP bezpośrednio przekłada się na wysokość różnego rodzaju odsetek, które są regulowane w prawie. Dotyczy to przede wszystkim odsetek związanych z obrotem gospodarczym.
Polecamy: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł
Nowa wysokość odsetek ustawowych oraz odsetek maksymalnych
Odsetki należne z tytułu czynności prawnej (od sum pieniężnych – np. od kwoty udzielonej pożyczki) reguluje art. 359 k.c. Zgodnie z tym przepisem podstawowa wysokość tych odsetek (odsetki ustawowe) jest równa sumie stopy referencyjnej NBP oraz 3,50%. W związku z tym nowa wysokość odsetek ustawowych wyniesie 4,00% (po zmianie z 17 marca 2020 r. było to 4,50%, a wcześniej 5,00%).
Oprócz regulacji odsetek ustawowych, art. 359 k.c. określa również odsetki maksymalne. Wysokość odsetek maksymalnych ustala się poprzez obliczenie dwukrotności odsetek ustawowych. W związku z tym od 9 kwietnia 2020 r. odsetki maksymalne wyniosą 8,00% (zamiast obecnych 9,00%, a wcześniej 10,00%).
Nowa wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie i maksymalnych odsetek za opóźnienie
Od odsetek ustawowych (tzw. kapitałowych) uregulowanych w art. 359 k.c. odróżnić należy odsetki za opóźnienie (należne, gdy zapłata nie nastąpi w terminie – np. zwrot kwoty pożyczki po terminie określonym w umowie). Wysokość takich odsetek, jeżeli nie została oznaczona przez strony, wynosi zgodnie z art. 481 k.c. sumę stopy referencyjnej NBP oraz 5,50%. Stąd od 9 kwietnia 2020 r. odsetki ustawowe za opóźnienie wyniosą 6,00% (od 18 marca 2020 r. wynosiły 6,50%, a wcześniej 7,00%).
Wskazany art. 481 k.c. określa również, jaka jest prawnie dopuszczalna maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie. Przepis ten stanowi, że maksymalne odsetki za opóźnienie równają się dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Oznacza to, że 9 kwietnia 2020 r. maksymalne odsetki za opóźnienie będą wynosiły 12,00% (od 18 marca 2020 r. było to 13,00%, a wcześniej 14,00%).
Wysokość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych
Dzisiejsza uchwała RPP nie wpływa na razie na wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych. Ich wysokość nie ulega zmianie, przynajmniej do 1 lipca 2020 r. Trzeba zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 11b ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 119 z późn. zm.) przy ustalaniu wysokości odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych uwzględnia się stopę referencyjną NBP obowiązującą:
1. 1 stycznia – dla odsetek należnych w okresie 1 stycznia – 30 czerwca;
2. 1 lipca – dla odsetek należnych w okresie 1 lipca – 31 grudnia.
Oznacza to, że wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych zmieni się dopiero od 1 lipca 2020 r. (do 1 lipca 2020 r. ich wysokość wynosić będzie 11,50%).
Komentarz i podsumowanie
Na podstawie uchwały RPP z 8 kwietnia 2020 r. ulegają zmianie stopy procentowe NBP, które mają wpływ na wysokość odsetek ustawowych, odsetek maksymalnych, odsetek za opóźnienie oraz odsetek maksymalnych za opóźnienie. Od 9 kwietnia 2020 r. odsetki te wyniosą:
- odsetki ustawowe – 4,00%
- odsetki maksymalne – 8,00%
- odsetki za opóźnienie – 6,00%
- odsetki maksymalne za opóźnienie – 12,00%
Do 1 lipca 2020 r. wysokość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych pozostaje jednak bez zmian (pozostają na poziomie 11,50%).
Rozpatrując skutku obniżenia stóp procentowych, a przez to obniżenie wysokości omówionych odsetek, należy zwrócić uwagę na dwie perspektywy: perspektywę wierzyciela oraz perspektywę dłużnika. Z tej pierwszej perspektywy uchwała RPP nie jest korzystna, ponieważ wpływa na zmniejszanie sum pieniężnych, jakich wierzyciel mógłby domagać się od dłużnika. Perspektywa dłużnika jest odwrotna, obniżenie stóp procentowych i w konsekwencji odsetek sprawia, że dłużnik będzie zobowiązany do zapłaty na rzecz wierzyciela niższych kwot.